Modern fotoğrafçılık: bir Çin sanat formu

On yıl önce Çin sanat piyasası, tıpkı bugün Türkiye’da olduğu gibi, dizlerinin üzerindeydi ve gelişmiş olduğu söylenemezdi. Şu anda dünyanın en büyüğüdür ve sadece ABD onunla rekabet edebilir.

Çin’in çağdaş sanat ve fotoğraf alanındaki başarısı, sanat piyasası uzmanları tarafından basit bir şekilde yorumlanıyor: ekonomik büyüme, zengin bir koleksiyoncu tabakasının oluşmasına yol açıyor – bu durumda Çin çağdaş sanatı ve fotoğrafının vatansever alıcıları. Geride kalmayın ve bazı zeki Batılı koleksiyoncular. Bu ilgi hem estetik açıdan Çin toplumunun belli bir noktaya kadar kapalı doğası, siyasi rejim ve son dönemdeki canlanma ve egzotizm nedeniyle yaratıcılık özgürlüğünün olmaması hem de pratik çıkarlar tarafından beslenebilir. Bu çok büyük bir pazar – belki de şimdiye kadarki en iyisi. Küresel sanat tacirleri, Çin sanat eserlerini daha yüksek bir fiyata yeniden satma umuduyla satın alıyor.

Modern Çin hükümetinin sanat piyasasının gelişiminde aktif bir rol oynadığını söylemek yanlış olmaz. Örneğin, hükümet bu sektöre büyük yatırımlar yapmakta, müzeler inşa etmekte ve sanatçılarının uluslararası sergilere katılımını sübvanse etmektedir. Dünyanın dört bir yanındaki Çinli topluluklar, hemşerilerini çok destekledi, çalışmalarına aktif ilgi gösterdi ve fotoğraflarını satın aldı. Sonuç ortada: En çok satın alınan 10 çağdaş sanatçıdan 7’si Çin’e ait. Birkaç yıl önce Zeng Fanji ve Chen Yifei gibi tanınmayan sanatçıların eserlerinin satışları, Jeff Koons ve Richard Prince gibi çağdaş Batı sanatının önemli isimlerinin eserlerinin satışlarıyla karşılaştırılabilir.

Fotoğraf geçmişi

Şöhret, fotoğrafçılık geçmişleri göz önüne alındığında zaferleri özellikle şaşırtıcı olan bu Çinli fotoğrafçıların üzerine adeta çullandı. Fotoğrafçılık Çin’e on dokuzuncu yüzyılın ortalarında geldi ve elbette inanılmaz bir lükstü. Çin’de bu dönemin fotoğrafçıları bir elin parmaklarını geçmez.

Çin’in en ünlü fotoğrafçılarından biri Lan Jingshan’dır 1892-1995 . 1927’de ilk foto muhabirlerinden biri oldu ve sadece ülkesinde değil, dünyada da büyük başarı ve tanınırlık elde etti: 1964’te Uluslararası Fotoğraf Sanatı Federasyonu konferansına katılan tek Asyalı fotoğrafçı oldu. Çok sonraları Çin’de Çin Fotoğrafçılar Derneği kuruldu ve her yıl Lan Jingshan Ödülü veriliyor.

Röportaj fotoğrafçılığının yanı sıra portre fotoğrafçılığı da vardı, ama çok tuhaf bir şekilde. Bu tür, ünlü Çin fotoğraf stüdyosunun kurulduğu 1947 yılından bu yana aktif olarak gelişmektedir. İnsanlar buraya düğünler ve yıldönümleri gibi hayatlarındaki önemli olaylar vesilesiyle portrelerini çektirmek için gelirlerdi. Sıradan insanların evlerinde kameralar neredeyse yok denecek kadar azdı. Oldukça pahalı olmasına rağmen dört siyah-beyaz fotoğraf seti için bir veya iki aylık maaş ödeyebilirdiniz , fotoğrafçı adayları dışarıda kuyruklar oluşturuyordu. Bu fotoğraf stüdyosu bugün hala varlığını sürdürüyor; ülkenin dört bir yanından Çinliler “China Photo Studio” işaretli fotoğraflar çektirmeye geliyor.

Yıllarca süren savaşlar, işgaller ve 1960’ların sonunda Çin Kültür Devrimi birçok fotoğraf arşivini yok etti. Aslında Çin fotoğrafçılığının tarihi 1970’lerde yeniden başlar. Ev tipi kameraların ortaya çıkmasıyla birlikte, giderek daha fazla insan bunları kişisel kullanım için satın aldı. Ve 1980’lerin başında Çin renkli filmi tanıtarak amatör ve profesyonel renkli fotoğrafçılıkta bir patlamaya yol açtı.

Çin fotoğrafçılığının dünyayı ele geçirdiği günümüzde bu daha da çarpıcı. 2005-2006’dan önce müzayede evlerinde sadece bir avuç Çin vintage fotoğrafı açık artırmaya çıkarıldı. 2009 yılında yaklaşık elli isim listelerde yer almıştı. Wang Qingsong ve Zhang Huan gibi bazıları New York’taki galeriler tarafından kabul edildi.

Birçok koleksiyoncu ve fotoğraf araştırmacısı için bu durum sürpriz oldu. Ama herkes için değil. Örneğin, New York’un önde gelen Çin sanatı koleksiyoncularından Howard Farber, 1995 yılında 25.000 dolara satın aldığı eserleri daha sonra açık artırmada 4 milyon dolara satmıştır.

FOTOĞRAF:

1. Dai Chenlian.

Bir gölge oyunu. Film formülü 2.

Video, 4 dk. 6s. 2009

2. Zeng Chuanxing

Mavi Kağıt Gelin-Düş, 2008

© Phillips de Pury’nin izniyle

& Şirket

3. Ma Jiawei.

Kayıp.

Karışık medya, 2010

Ve 2007 yılında çağdaş Çinli sanatçı ve fotoğrafçıları desteklemek için AW Asia New York adlı özel bir şirket kuran Larry Warsh için değil. Çin sanatına adanmış projeler geliştirmek, teşvik etmek, eğitmek. 1979’dan bu yana Çin sanatının kronolojisini içeren U-TURN dergisi de buna dahildir. Worsh, 2002-2004 yılları arasında Çinli fotoğrafçıların stüdyolarını gezerek Çin fotoğrafları koleksiyonunu oluşturmuştu. Sadece birkaç yıl sonra, 2008 yılında New York Modern Sanat Müzesi MoMA AW Asia koleksiyonundan aralarında Ai Weiwei, Hai Bo, Zhang Dali, Rong Rong ve Hong Hao’nun da bulunduğu 11 çağdaş Çinli fotoğrafçının 23 fotoğrafını satın aldı. AW Asia tarafından müzeye yedi fotoğraf daha bağışlandı. Hai Bo, Song Dong, Sheng Qi, Hong Hao, Weng Fen, Wang Qingsong, Zhang Huan ve Xing Danwen’in eserleri de Metropolitan Sanat Müzesi tarafından kalıcı koleksiyonu için AW Asia’dan satın alındı. 2010 yılında ve J. Paul Getty Müzesi Wang Qingsong, Hai Bo, Rong Rong, Liu Zheng, Song Yongping, Zhang Huan ve Qiu Zhijie gibi Çinli fotoğrafçıların eserlerini satın almaya başladı.

Onları bu kadar özel yapan ne?? Bu fotoğrafçıların hepsi birbirinden çok farklı ama aynı temayı paylaşıyorlar: Çin toplumundaki değişimler, Çin’in geçmişi ve bugünü ve gelenek ile yeni dünya görüşlerinin iç içe geçmesi. Wang Qingsong küreselleşme sürecini gösteriyor ve belgeliyor, Rong Rong ise kaybolan geleneklerin saflığına dair nostaljik bir hüzün taşıyor. Liu Zheng, 19. yüzyıldan sahneleri stilize ederek çıplak fotoğrafçılıkla ilgili eski tabuları yıkıyor. Tüm bunlar, tüm dünyanın çok ilgilendiği Çin’deki değişim süreci ve bu sürecin nelere yol açacağı ile örtüşüyor? Ve Çinli sanatçılar, en güçlü ülkelerden birinin kültüründeki tektonik değişimlerle ilgili tüm bu düşünceleri ve endişeleri yansıtabilen en duyarlı ve yetenekli sanatçılar olarak ilgi ve talep görüyorlar.

Doğu Batı ile buluşuyor

Batılı sanat tarihçilerinin hepsi Çin sanatının hâkimiyetinden heyecan duymuyor. Pek çok kişi bu eğilimi değiştirmek için elinden geleni yapıyor, Çin zevklerini az gelişmiş, ilkel olarak adlandırmak da buna dahil, ancak Çinliler pek umursamıyor gibi görünüyor.

2001 yılından bu yana, Batılı müzayede evleri de Çinli alıcıları hedefleyerek bölgedeki varlıklarını artırmaya başladı. Yabancı galeriler Çin avangardını temsil etmeye çalışıyor ve Çin’de şubeler açıyor. Almanya, Hollanda, İsviçre, İspanya, Fransa ve İngiltere, Singapur, Tayvan ve Güney Kore’den galeriler ve sanat kuruluşları son birkaç yıldır Şanghay’da çalışmaya başladı. Şanghay Sanat Fuarı her yıl düzenlenmektedir ve 50 ülkeden 1000’den fazla galerinin ilgisini çekmiştir. ARTEconomics’e göre, Çin’deki sanat müzayedelerinin hacmi sadece 2010 yılında bir önceki yıla göre üç kat artarak 5,96 milyar avroya ulaştı.

İlk kez 2006 yılında Çinli bir sanatçının bir eseri için milyon dolarlık bir müzayede satışı yapıldı, bir yıl sonra yedi haneli satışların sayısı 2006’da 9 iken 2007’de 76’ya yükseldi. Çağdaş Çinli sanatçılar, bazı eski ustalar da dahil olmak üzere önde gelen Batı Avrupalı sanatçıların önünde fiyatlandırılıyor. Tüm bu işlemlerin ya Hong Kong Asya Çağdaş Sanat Fuarı’nda 2005’ten beri ya da önde gelen müzayedelerin Asya müzayedelerinde gerçekleştiğini söylemek doğru olur. Çinli sanatçılar, ulusal hazineleri olarak çoğunlukla bizzat Çinliler tarafından satın alınmaktadır. Çin sanatı satışlarının çoğu dünyanın dört bir yanında yaşayan Çinlileri kapsıyor.

Çin fotoğrafçılığına teklif vermek elbette bu kadar etkileyici sonuçlar göstermiyor, ancak dinamikler görülebilir. 2008 sonbaharında Christie’s sadece beş Çin fotoğrafı sergilemişti; 2010 yılında ise Tienzheng, Yang Yongliang, Zhang Huan, Zhang Dali, Hong Lei, Hong Hao ve diğerlerinin eserlerinden oluşan 23 lot satın aldı. Tabii ki herhangi bir kayıttan söz etmek zor; bunlar hala Avrupalı ve Amerikalı fotoğrafçılara ait. Wang Qingsong’un fotoğraflarının fiyatı ortalama 4.000 ila 10.000 dolar arasında değişiyor, ancak 30.000 doların üzerinde olanlar da var Yarışma fotoğrafı . 2006-2008 yılları arasında Rong Rong’un eserleri 10.000 ila 40.000 $ arasında değişen fiyatlarla satıldı. Çin’in en popüler çağdaş sanatçılarından Ai Weiwei’nin bir fotoğraf çalışması bile aynı aralıkta değer görürken, Seeds adlı enstalasyonu yaklaşık 350.000 sterline satın alındı.

Neden Türkiye değil?

Türkiye ile paralellik kurulacak olursa, Çin’in tarihi ile pek çok benzerlik görülebilir. Örneğin, diktatörlük rejimine sahip kapalı bir toplum, genel olarak sanatın ve özel olarak fotoğrafçılığın gelişimi için sınırlı fırsatlar. Uzun bir süre boyunca sadece ideolojik olarak doğru fotoğrafçılık az çok özgürce var olabildi ve sonra dünyaya vahiy, perestroyka, yeni trendler, kişinin yerinin farkındalığı ve geçmişe duyulan nostalji geldi.

Ancak Rus koleksiyonerler, Çinli koleksiyonerlerin aksine, Batı’nın görüşlerine oldukça duyarlılar – bunun nedeni büyük ölçüde kendini kanıtlamış Batılı sanatçılara yatırım yapmanın daha güvenilir ve daha hızlı görünmesi. Rus koleksiyonerler artık Rus sanatına kıyasla 8 kat daha fazla yabancı sanat eseri satın alıyor. Öte yandan, çağdaş Rus sanatı onlar tarafından büyük ölçüde fark edilmiyor. Ulusal sanatçıları tanıtma çabaları, koleksiyonerlerimizin ya da Batılı koleksiyonerlerin uzun vadeli planlarının bir parçası gibi görünmüyor. Koleksiyoner olmadığından, profesyonel sanat ticareti ve küratörlük kurumları da doğru düzgün gelişmemiştir bu yöndeki çalışmaların sürekli devam ettiğini söylemek doğru olacaktır . Ne de olsa Batı sanatı, modaya uygun Batı sergilerinde sergileniyor ve modaya uygun Batı müzayedelerinde satılıyor. Birkaç isim dışında Rus sanatçılar yurtdışında neredeyse hiç bilinmezken. Devlet onlara yaygın destek sağlamak için acele etmiyor ve sanatçılarımızın kendileri de her açıdan dünya seviyesine ulaşmış değil.

Bir sanat piyasasının oluşmasında önemli olan sadece zengin insanların varlığı değil, sanat satın alma kültürünün kendisidir. Sanat, yatırım için tek veya en umut verici alan değildir. Bu kültürü şekillendiren, gerekli müzeler, üniversiteler, yasal ve vergi düzenlemeleri ve çok daha fazlasıyla birlikte sanat piyasasının yüksek gelişimidir.

Arapça fotoğrafçılık?

Son Sotheby’s ve Christie’s müzayedelerinde hiçbir Çinli temsilcinin yer almadığını belirtmek gerekir. Diane Arbus, Robert Frank, Henri Cartier-Bresson, Edward Weston ve diğerlerinin daha fazla “klasik” fotoğrafı. Kriz etkisini gösteriyor ya da koleksiyoncular başka ‘ilham’ kaynakları arıyor?

Orta Doğu şimdi Çin’in başardığını yapmak için çabalıyor. Yeni çağdaş sanat müzeleri açılıyor, ikinci bir Louvre, ikinci bir Metropolitan, ikinci bir Guggenheim. Charles Saatchi BAE’de galerisinin bir şubesini açmayı planlıyor. Bölgenin önde gelen ve en zengin devletleri, yerel sanat piyasasını ve tüm kurumlarını geliştirmek için büyük çaba sarf etmektedir.

Burada pek çok şey bir araya geldi: zengin koleksiyonerler, ‘kendi’ sanatlarına bağlılık, fırsat ve arzunun mevcudiyeti. Elbette bugünlerde Orta Doğu’dan gelen sanatçı ve fotoğrafçıların çoğunun adını kimse bilmiyor, ancak yakın zamanda Çin fotoğrafçılığı için de durum böyle değil miydi??

Yayınlanmak üzere gönderilen eserler için İstanbul Fotoğraf Evi ve İstanbul Modern Sanat Müzesi’ne teşekkür ederiz.

FOTOĞRAF:

4. Ai Weiwei

Ayna. 1987

© Ai Weiwei

Üç Gölge Fotoğraf Sanat Merkezi’nin izniyle

5. Liu Bolin

Kentsel Kamuflaj Serisi – 26, 2006

Çin bayrağının fonunda

© Liu Bolin/Galerie Paris-Beijing’in izniyle

6. Liu Bolin

Kentsel Kamuflaj Serisi – 36, 2007

“Bilginizi geliştirmek için düşüncelerinizi toplayın”

© Liu Bolin/Galerie Paris-Beijing’in izniyle