Mesleği – savaş muhabiri

“Cesetlere bakmaya gidiyorum,” “Patlamanın ne kadar güzel olduğunu biliyor musun??”, “Savaşa gitmek istiyorum! Burası çok sıkıcı ve sıkıcı,” diye duyuyorum meslektaşlarımdan. Trajedi yaşayanlar genellikle bundan bir şekilde etkilenirler. Savaş muhabirleri de istisna değildir. Sorularımı Toronto Üniversitesi’nde psikiyatri profesörü ve Journalists under fire: The psychological hazards of covering war kitabının yazarı Anthony Feinstein yanıtladı.

Sağlanan fotoğraflar için MIA RUSSIA TODAY’e teşekkür ederiz.

– Nasıl başladınız?. İlk hastanız kimdi??

– Bir kadındı. Kliniğime 14 yıl önce geldi. Onun vakasını çok ilginç buldum ve onunla konuştuktan sonra savaş muhabirlerinde travma sonrası sendrom üzerine araştırma yapmaya karar verdim. Uzun süre Afrika’da çalışmıştı, kameramanı gözlerinin önünde öldürüldü. Psikolojik durumu gittikçe kötüleşiyordu ve rahatlamak için alkol almaya başladı. Yönetimin sorunlarını öğrenmesinden ve onu işten çıkarmasından çok korkuyordu. Ofisime geldiğinde konuşamıyordu. Terapiden sonra konuşma geri gelmeye başladı. Hastam iyileşti. Daha sonra askeri gazetecilikten emekli olmaya karar verdi.

– İnsanlar neden savaşa gider, hayatlarını riske atar?? Ana motivasyon nedir?

– Risk almaya ihtiyaç duyan, macerasız yaşayamayan belli bir grup insan var. Sadece psikolojik ve sosyal faktörler tarafından belirlenmez. Monoamin oksidaz ya da kısaca MAO kelimesine aşina mısınız??

– Sanırım bu biyolojinin dışında bir şey

– Bu doğru. Nörotransmitterleri adrenalin, noradrenalin, dopamin ve diğerleri parçalayan bir enzimdir. Çok sayıda çalışma, MAO seviyesi düştükçe macera ve risk eğiliminin arttığını göstermiştir. Uzun yıllar savaş muhabiri olarak çalışmak için belirli biyolojilere sahip olmanız gerekir. Aksi takdirde vücudunuz başa çıkamaz: bu çok tehlikeli.

– Eğer ilk kez savaşa gidersem, şansımın ne olduğunu söyleyebilirsiniz?

– Bu mesleğe yatkınlığınız olup olmadığını anlayabiliyorum. Ama iyi olup olmayacağınızı, travma sonrası stres sendromuna ne kadar yatkın olduğunuzu tahmin edemiyorum. Her şey bundan çok daha karmaşık.

– Gazetecilerin yüzde kaçı travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor??

– Yaklaşık yüzde 25’lik bir oranla bu oran ordudan daha fazladır.

– Ve bunun normal stresten farkı nedir??

– 3 grup semptom vardır. Birincisi müdahaleci, travmatik anılar, kabuslar. İkincisi ise kişiler arası iletişim sorunları, toplumdan kopukluk. Üçüncüsü fiziksel belirtilerle ilgilidir: baş ağrısı, hafıza zayıflığı, konsantre olamama. Travma sonrası stres bozukluğundan muzdaripseniz, üç grup semptomun hepsine sahip olmalısınız. Ve bir aydan fazla sürer.

– Ne gibi sonuçlar doğurabilir?

– İş yerinde ve ilişkilerde çok ciddi sorunlar yaşanabilir. Uyuşturucu bağımlılığı, alkolizm. Bu konuda konuşmamaya çalışıyoruz ama intihar ihtimali var. Travma sonrası sendromdan muzdarip gazeteciler tedavi edilmelidir. Terapiden sonra işinize geri dönebilir ve çatışma bölgelerine geri gidebilirsiniz. Özel hayattan bahsetmişken, boşanma oranı oldukça yüksek. Bir muhabir, karısı aradıktan sonra nasıl çılgına döndüğünü anlattı. Büyük bir sorun olduğunu söylemek için onu aradı: çamaşır makinesi bozulmuştu. Onun gerçekliği farklı. Araştırmalarıma göre, en güçlü birliktelikler her iki tarafın da gazeteci olduğu birlikteliklerdir.

– Cinsiyet farklılıkları var mı? Kim daha duyarlı: kadınlar mı erkekler mi??

– Kadınlar depresyona daha yatkındır. Travma sonrası sendromun doğumdan sonra ortaya çıktığı durumlar vardır. Hastalarımdan biri doğum yaptıktan sonra kabuslar görmeye başladı. Daha önce sıcak noktalarda bulunmuş ve buralarda bulunmuş ve akıl hastalığı geçmişi yok. Kadınların alkolizmden muzdarip olma olasılığı da daha yüksektir.

– Yazarlar, fotoğrafçılar ve kameramanlar arasında herhangi bir fark var mı??

– Capa’nın ünlü sözünü hatırlayın: “Fotoğraflarınız yeterince iyi değilse, yeterince yaklaşmamışsınızdır”? En yakınları fotoğrafçılar ve onlarda daha fazla travma sonrası stres bozukluğu var.

– Fotoğrafçılarla çalışırken onların fotoğraflarına bakarsınız? Görüntü ile psikolojik durum arasında herhangi bir ilişki var mı??

– Bu ilginç bir soru! Hayır, bunu hiç yapmadım. Tüm savaş fotoğrafçıları korkunç şeyler çeker. Fotoğraflarının çoğu asla yayınlanmayacak ve biz onları asla göremeyeceğiz.

– Travma sonrası stres gazetecinin çalıştığı ülkeye göre değişir mi??

– Bilmiyorum. Kimsenin bildiğini de sanmıyorum. Böyle bir çalışma yapılmamıştır. Ancak çoğu muhabir Çeçenistan’ın en tehlikeli bölge olduğunu düşünüyor.

– Hiç İslam ülkelerinden gazetecilerle çalıştınız mı??

– Hayır. Ama bir keresinde İsrailli ve Filistinli gazeteciler için ortak bir seminer yapmam istendi. Ve burada ilginç bir şey var: İsrailli muhabirlerin hepsi TSSB ve sonuçlarını çok iyi bilirken, Filistinli meslektaşları bunu ilk kez benden duydular. Erkekler bunu duymak istemediler ve ilgilenmediklerini ve buna gerek olmadığını söylediler. Öte yandan kadınlar meraklıydı.

– İşverenlere gelince: Gazetecilere yardımcı olabilirler mi ve nasıl??

– Editörlerin rolü küçümsenmemelidir. Sıcak noktalarda çalışan gazetecilere karşı çok dikkatli olmalılar. Terapist olabileceklerini sanmıyorum. Ancak bir gazetecinin psikolojik durumunda bir değişiklik fark ederlerse, size yardım almanızı tavsiye edebilirler. Ne yazık ki, editörler genellikle dikkat etmez ve dinlemek istemezler. Bir gazeteci cezadan korkmamalı, kovulmaktan korkmamalı – editörüne tamamen güvenmeli. CNN’in yaklaşımını gerçekten beğendim. Psikolojik yardımı oldukça ciddiye alıyorlar.

– Bu sigortanın bir parçası?

– Hayır, sağlık sigortasının bir parçası değil. Kendi tecrübelerime dayanarak konuşabilirim. CNN beni konferanslar ve seminerler vermeye davet ediyor. Bir gazeteci çatışma bölgesine gittiğinde beni zaten biliyordur ve her zaman beni arayıp konuşabilir. Ya da ben onu ararım. Geri döndüğünde, ona uçabilirim. Her zaman müsaitim. CNN’in yöntemi budur. Fiziksel güvenliklerini sağlamak için her gazetecinin başına bir koruma koyamazlar. Ama ona her zaman psikolojik yardım garantisi verebilirler. Ayrıca editörler ve yöneticiler için atölye çalışmaları düzenliyorum. Eğitim çok önemli, yönetim eğitimli olmalı. Serbest çalışanların işi çok daha zor, hem de fiziksel güvenlik açısından.

– Gazetecilerin akrabaları ve arkadaşlarıyla da çalışıyor musunuz??

– Birkaç yıl önce New York Times ile çalışmıştım. Çatışma bölgelerinde çalışan gazetecilerin ailelerini neler olup bittiği, eşlerinin, kardeşlerinin, babalarının şu anda nerede olduğu konusunda bilgilendirmek gibi harika bir uygulamaları var. Bu şekilde akrabalar unutulmuyor, resmin içindeler. Bir keresinde bir kadın bana şöyle yazmıştı: “Bir savaş muhabirinin eşi bencil olmamalı. Bir ailede iki bencil insan çok fazla”.

– Web sitenizde.bir gazeteci kendi psikolojik durumunu tanımlayabilir. Yapmanız gerekenler?

– Bana e-posta gönderin, size şifreyi göndereyim. Ardından bir dizi soruya cevap vermeniz gerekiyor. Tamamen gizlidir. Bu bilgilere benden başka kimse erişemez. Cevaplar, yanlış bir şey olup olmadığını veya bir psikoterapistin yardımına ihtiyaç olup olmadığını belirleyecektir.

– Bir gazeteci yardım istemekte isteksizse ve durumu kötüleşirse, yakınlarının etkileyebileceği ve yardım edebileceği herhangi bir yol var mı??

– “Bu meslek maço bir kültür geliştirdi. Kişisel deneyimler hakkında konuşmak alışılmış bir şey değildir. Ancak insanların kendilerinin de iyileşmek istemesi gerekir. Gelip de ‘Hey dostum, bunu yapmak zorundasın, beni dinlemek zorundasın’ diyemem!”. Terapi bu şekilde yürümez. Önemli olan ilk adımı kendiniz atmaktır.